Omdat we er zo van houden: een kleine les in biodynamische wijnen

De kurk komt met een kleine plop uit de fles en de houtachtige aroma’s van een goed gerijpte wijn vloeien direct je neus in. Wat ons betreft gaat er niets (oké, bijna niets) boven een vrijdagmiddag met een welverdiende fles wijn. We zijn gek op natuurwijn, maar onze aandacht wordt de laatste tijd met name getrokken door biodynamische wijnen, die net een stapje verdergaan dan hun biologische zusjes. Hoe dit precies zit? Dat leggen we je graag uit.

Invloed van antroposofie

Om biodynamische wijnen te begrijpen, gaan we terug naar een oude bekende, namelijk Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofie. Begin twintigste eeuw ontwikkelde hij de levensbeschouwing die staat voor de ‘wijsheid’ van de mens. Het kijkt verder dan alleen het lichaam; deze, samen met de ziel en kosmos worden juist als één geheel gezien – ze staan met elkaar in verbinding. Je kan zeggen dat het een holistische benadering op het leven is. Bij biodynamische landbouw wordt dit principe toegepast. Het woord biodynamisch stamt af van het Griekse ‘bios’ en ‘dynamis’, dat respectievelijk ‘leven’ en ‘energie’ betekent. Deze levensenergie komt voort uit de hemellichamen, water, zuurstof en natuurlijk de zon. Biodynamische (wijn)boeren werken in overeenstemming met deze krachten en laten ze leidend zijn in hoe ze hun ambacht bedrijven. Deze manier van ‘boeren’ nam toe in de tijd dat kunstmest steeds populairder werd. Zorgen om de eigen gezondheid (en die van de natuur) begon daarmee toe te nemen. De gezonde invloed van het eindproduct – alhoewel, hoe gezond kan wijn zijn? – staat hierbij centraal. Om dit te bereiken, is het maakproces van groot belang: de grond en het gewas moeten hierbij zo gezond mogelijk zijn.

Rudolf Steiner

Verder wordt er rekening gehouden met de stand van de Maan, die volgens de antroposofie niet alleen eb en vloed beheerst, maar ook het grondwater. Maria Thun is een sleutelfiguur wat betreft zaaien en oogsten op basis van de maanstand. Ze ontwikkelde de allereerste zaaikalender, die aangeeft wanneer je wortel-, blad-, bloem- en fruitgewassen het beste plant en oogst. Deze wijsheden worden ook toegepast bij de biodynamische wijnteelt.

Verschil natuurwijn, biologische wijn en biodynamische wijn

Naast de eenheid van mens, natuur en kosmos, mogen er natuurlijk geen chemische middelen worden gebruikt bij de ontwikkeling van biodynamische wijn, maar dat geldt ook voor de biologische variant. De invloed van kosmische energieën is wat biodynamische wijn zo uniek maakt en dus onderscheidt van biologische- of natuurwijn. Daarnaast wordt bij biodynamische wijnbouw gebruik gemaakt van organische mest en een aantal preparaten, die de kosmische krachten op positieve wijze naar het gewas leiden. Ook is er een eigen ecosysteempje aanwezig bij biodynamische wijngaarden, omdat het belangrijk is dat alles op en top groeit. Dit wordt mede mogelijk gemaakt door insecten en andere planten in de omgeving. Kortom: een gezellige boel.

Bij natuurwijn zit dat net wat anders: hierbij wordt de wijn gemaakt met zo min mogelijk ingrepen van een wijnboer. Dit betekent dat aan natuurwijnen weinig tot geen sulfiet of gisten worden toegevoegd. Het maakproces van biologische wijn is een soort ‘light’ versie van haar biodynamische zusje, zonder preparaten en zonder invloeden van de kosmos.

Biodynamische wijnen worden steeds populairder en zijn tegenwoordig zelfs in de supermarkt te koop. Ook internationaal geroemde sterren-chef Marco Westmaas is kenner en samen met zijn vriendin en zakenpartner Esther Wilts groot liefhebber van natuur- en biodynamische wijnen. Esther: ‘Wij werken graag en veel met natuur- en biodynamische wijnen, maar kiezen met name op basis van smaak. Natuurwijnen zijn bijzonder divers en vaak aards van smaak. Een biodynamische wijn kan heel strak zijn en daarmee wat ‘keuriger’ dan een natuurwijn. We vinden het belangrijk wat het effect op de natuur is van de producten die wij gebruiken in ons vak. Bij biodynamische wijnteelt staat dat principe centraal. Er wordt gekeken naar de hele kosmos en alles wat hiermee verbonden is. Daarom zijn de preparaten belangrijk bij dit type wijn. Zo worden koehoorns begraven, omdat de Zon door koeien wordt opgenomen via hun hoorns. Als je die begraaft, komt de kracht van de Zon extra binnen in het voorjaar. Het mooie van biodynamische landbouw is niet alleen het bewust zijn van wat je neemt uit de natuur en het beperken van negatieve effecten, maar vooral het herstellen en teruggeven van energie aan de bodem. Of het ervoor nodig is daarvoor hertenblaas te vullen met brandnetel en te begraven weet ik niet.’

Romanée-Conti

Ze vervolgt: ‘We zijn we groot liefhebber van de biodynamische wijnen van Domaine Romanée-Conti. Als je kiest voor biodynamische wijnen, doe je het altijd beter dan wanneer je niet-biologische wijnen kiest. Er wordt namelijk uitvoerig gelet op de effecten van wijnteelt op haar omgeving. Het productieproces wordt aangepast op de natuur en de landbouwkalenders (op basis van de Maan) van bijvoorbeeld Maria Thun. Traditionele wijnteelt wordt door biodynamische wijnboeren veelal beschouwd als ‘slavernij’ van de natuur en planten er omheen; bij biodynamische wijn wordt echt overal rekening mee gehouden en dat vind ik het mooie eraan.’ Maar er is meer: ‘Ik heb het nog nooit zo ervaren, maar er wordt beweerd dat een wijn zich als het ware ‘opent’ in je glas wanneer je deze met de klok mee walst. Dit houdt in dat de smaak van het fruit aanweziger wordt door deze beweging. De tegengestelde richting zou de wijn juist gesloten houden en laat de geur van het vat en de schil van de druif meer naar voren komen – leuk om zelf eens mee te experimenteren. Dit fenomeen zou te maken hebben met de magnetische aantrekkingskracht van de aarde en de net iets sterkere aantrekkingskracht van de Noordpool ten opzichte van de Zuidpool.’

Sleutelfiguren in de wijnwereld

Esther Wilts is niet de enige powervrouw die veel over (biodynamische) wijnen weet. Zo is Lalou Bize-Leroy naam die je móet kennen binnen de biodynamische wijnteelt. Haar liefde voor wijn werd er naar verluid wel heel letterlijk met de paplepel ingegoten: vlak na haar geboorte streek haar vader een paar druppels wijn over haar mondje, als ‘Bourgondische doop’. Dat is nog eens een leuke start van het leven ;-). Anne-Claude Leflaive is net zo’n waanzinnig mens, helaas overleden op 59-jarige leeftijd. Sinds het begin van de jaren negentig stond ze letterlijk met haar voeten in de aarde en was ze een pionier in de biodynamische wijnteelt.

Spreek je een goed woordje Frans, duik dan eens in de YouTube-archieven om te ontdekken wat deze vrouwen allemaal weten over biodynamische wijn. Hun liefde voor het vak werkt aanstekelijk!

Demeter-keurmerk

Zeker weten of je een écht biodynamische wijn in handen hebt? Check dan het Demeter-keurmerk, daar zit je helemaal goed mee. Wijnen met dit keurmerk voldoen aan strenge eisen, zoals minimaal gebruik van kopersulfaat om schimmels tegen te gaan en het zuinig omgaan met (groene) energie. Zo kan je met een gerust hart dat extra glaasje inschenken. Cheers!

Lees ook: Dit zijn de belangrijkste eigenschappen per sterrenbeeld